Trong tiếng Việt hiện nay, cụm từ “dẫm hay giẫm” thường khiến nhiều người bối rối khi viết. Không ít trường hợp, ngay cả trong văn bản chính thức hay biển báo công cộng, ta cũng thấy xuất hiện cả hai cách viết song song. Điều này khiến không ít người đặt ra câu hỏi: đâu mới là chính tả đúng, và có cần quá khắt khe trong việc phân biệt hai dạng này hay không? Theo Từ điển Tiếng Việt (Hoàng Phê, 2003), cách viết chuẩn phải là giẫm. Từ này mang nghĩa cơ bản là “đặt bàn chân lên vật gì đó”, và thường kèm theo sắc thái tiêu cực như gây hư hại, dập nát hay làm mất giá trị của sự vật. Từ “giẫm” còn có nhiều nghĩa bóng: “giẫm chân tại chỗ” (chỉ sự trì trệ, không tiến bộ), “giẫm đạp lên nhau” (chỉ sự chen lấn hỗn loạn), hoặc “giẫm lên vết xe đổ” (lặp lại sai lầm của người trước). Như vậy, “giẫm” vừa mang nghĩa đen cụ thể, vừa có khả năng khái quát thành những ẩn dụ trong đời sống xã hội và văn hóa. Tuy nhiên, trong thực tế, rất nhiều người lại sử dụng dạng “dẫm”. Có một nguyên nhân quan trọng về mặt ngữ âm: trong phương ngữ Bắc Bộ, ba âm đầu gi, d, r thường được phát âm gần như giống nhau /z/. Chính sự đồng hóa này khiến người viết dễ nhầm lẫn và lựa chọn sai chính tả. Ở miền Nam, sự phân biệt rõ ràng hơn, nên “giẫm” vẫn được duy trì nhiều hơn, song các bạn trẻ khi tiếp xúc với mạng xã hội thường bị ảnh hưởng bởi thói quen viết sai từ cộng đồng trực tuyến. Điều đáng nói là, sự nhầm lẫn này đã không còn giới hạn ở ngôn ngữ đời thường. Nếu khảo sát trên mạng xã hội, bạn sẽ thấy “dẫm” xuất hiện với tần suất khá cao, thậm chí đôi khi nhiều hơn “giẫm”. Một số biển báo ở công viên cũng ghi “Không dẫm chân lên cỏ” thay vì “Không giẫm chân lên cỏ”. Sự phổ biến của dạng sai khiến không ít người nghi ngờ: liệu “dẫm” có đang trở thành một biến thể được xã hội chấp nhận? Từ góc độ ngôn ngữ học, đây là hiện tượng thú vị, phản ánh quá trình chuẩn mực chính tả va chạm với thực hành ngôn ngữ trong đời sống. Về nguyên tắc, chuẩn chính tả cần được duy trì để đảm bảo sự thống nhất trong giáo dục, truyền thông và văn bản hành chính. Tuy nhiên, trong thực tế, ngôn ngữ luôn vận động và biến đổi theo thói quen người dùng. Nếu số đông sử dụng “dẫm”, khả năng từ này được công nhận như một biến thể là điều không thể loại trừ. Xem thêm: https://igiaidap.com/dam-chan-hay-giam-chan/
